يكى از صحنه هاى دردناك و در عين حال نمونه بارز نقض حقوق بشرى از سوى رژيم بعثى عراق، حمله هاى مكرر آن به مناطق مسكونى ايران است كه «جنگ شهرها» ناميده شده است. پس از ناكامى نظامى، سياسى و روانى عراق در جبهه هاى جنگ، سردمداران اين رژيم با هدف كسب امتيازات و تحميل شرايط خود به «جنگ شهرها» مبادرت ورزيدند.
در يك نگاه كلي مي‌توان جنگ شهرها را عبارت از حملات نظامي به محل‌هاي مسكوني و غير نظامي براي بالا بردن فشار رواني جنگ بر مردم و دولت مقابل دانست كه اكثرًا با بمباران هوايي، موشك باران و يا توپخانه انجام همراه بود.
جنگ شهرها با توجه به مقتضيات و شرايط زماني و عملكرد دو طرف جنگ ايران و بويژه عراق ( در دوره زماني از اسفند ماه 1363 تا پايان جنگ ) به چند مرحله تقسيم شده است.
اين مراحل عبارتند از:
مرحله اول: از اول اسفند 1363 تا 18 فروردين 1364
در اين مرحله، 29 شهر و چندين روستاي ايران 118 بار هدف اصابت بمب ها و موشك هاي عراقي قرار گرفت كه در اين حملات 1227 نفر شهيد و 4682 تن زخمي شدند. نخستين حمله موشكي ايران به شهر بغداد نيز در 23 اسفند 1363 هم زمان با اجراي عمليات بدر، درحالي كه عراق موج جديدي از حملات به شهرها و تهران را از سر گرفته بود، انجام شد كه موشك به بانك رافدين در بغداد اصابت كرد.
در اين فاصله سازمان ملل يك بار تقاضاي قطع حملات را كرد كه ايران و عراق پذيرفتند اما مدتي نگذشت كه عراق بار ديگر اين توافقنامه را زير پاگذاشت تا اينكه در 18 فروردين 1364 با ورود دبيركل سازمان ملل به ايران، حملات متوقف شد.
مرحله دوم: از 4 تا 25 خرداد 1364
در اين مرحله، 27 شهر و چندين روستاي ايران 105 بار هدف حملات عراق قرار گرفت. در اين حملات 570 نفر شهيد و 1332 تن زخمي شدند. پس از اين اقدام و مقابله به مثل ايران، دبيركل وقت سازمان ملل متحد در پيامي از دولت هاي ايران و عراق خواست از حمله به مناطق مسكوني يكديگر خود داري كنند. ايران بر اساس سياست خود مبني بر خود داري از گسترش جنگ در مناطق غير نظامي و به منظور رعايت حقوق انسان دوستانه، به تقاضاي دبير كل وقت پاسخ مثبت داد. حكومت عراق نيز بر اثر فشار افكار عمومي درظاهر موافقت خود را اعلام كرد.
بدين ترتيب توافقنامه اي در 22 خرداد 1363 امضا شد. طبق اين توافقنامه و بنابر تقاضاي دبير كل شوراي امنيت سازمان ملل قرار شد هيئت هاي ناظر سازمان ملل متحد براي نظارت براجراي مفاد اين توافقنامه در تهران و بغداد مستقر شوند.
مرحله سوم: 1ز 20 مرداد 1365 تا 10 دي 1365
بعد از فتح فاو و ناتواني عراق از بازپس گيري آن، تهديدات و سپس حملات هوايي و موشكي عراق به شهرها و روستاهاي ايران از فروردين 1365 مجدد آغاز شد. هنمچنين در پي اجراي موفق عمليات كربلاي يك در تيرماه عراق براي تلافي شكست خود در جبهه‌هاي نبرد، حمله به شهرهاي ايران را در مرداد ماه تشديد كرد و ايران ناگزير بار ديگر دست به مقابله به مثل زد.
بدين ترتيب، دوباره جنگ شهرها آغاز شد و تا دي ماه همين سال ادامه يافت. البته حملات پي در پي انجام نمي گرفت و در مقاطعي براساس توافق دو طرف متوقف مي شد اما باز زير پا گذاشتن آن از طرف عراق، حملات دوباره آغاز مي‌گرديد.
مرحله چهارم: از 19 بهمن 1365 تا 10 اسفند 1365
طبق توافق پشت پرده اي كه در آذرماه 1365 بين آمريكا و عراق و ليبي انجام شد، ليبي همكاري خود را با ايران در زمينه پرتاب موشك قطع كرد و پس از مدتي متخصصان ليبي ضمن دستكاري موشك ها و ايجاد اشكال در آنها، ايران را ترك كردند.
بدين ترتيب ايران براي مدتي امكان دفاعي خود را از دست داد، اما چيزي نگذشت كه با فضل الهي و تلاش شبانه روزي متخصصان موشكي، ايران موفق شد ايراد موشك ها را برطرف كند. عراق كه از اين موضوع خبر نداشت به اين اميد كه ايران امكان پرتاب هيچ گونه موشكي به اين كشور را نخواهد داشت، بار ديگر در 19در 1365(همزمان با اجراي عمليات كربلاي 5 رزمندگان) به شهرهاي ايران حمله كرد. بدين ترتيب، چهارمين مرحله جنگ شهرها از سوي عراق آغاز شد.
عراق حملات خود را در 20 دي ماه گسترش داد و ايران در واكنش به اين اقدام در 21 در ماه موشك اسكاد خود را به سمت بغداد پرتاب كرد.
به اين ترتيب حملات دو كشور ادامه يافت تا اينكه در 28 بهمن ماه، عراق به طور موقت حملات خود را متوقف كرد. در نهايت با صدور بيانيه دبيركلي سازمان ملل در 10 اسفند ماه 1365 جنگ شهرها در اين مرحله به پايان رسيد.
در اين مرحله، 66 شهر و بخش كشور هدف حملات موشكي عراق قرار گرفت و در مجموع 3050 نفرشهيد و 11163 تن زخمي شدند
مرحله پنجم: از 19مرداد 1366 تا 29 آبان 1366
در پي موفقيت ايران درعمليات نصر در 14 مرداد 1366، عراق براي جبران شكست خود، در19 مرداد ماه به پالايشگاه تبريز و تاسيسات گچساران و دو منطقه نفتي در رامهرمز حمله كرد و به اين ترتيب مرحله پنجم جنگ شهرها با فراز و نشيب هايش آغاز شد.
اين حملات با ورود دبيركل سازمان ملل به ايران در 20 شهريور موقتا قطع شد اما به محض خروج ايشان از ايران در 25 شهريور، عراق بارديگر حملات خود را از سر گرفت و تا 29 آبان ماه ادامه داد، طوري كه در اكثر روزهاي دو ماه مهر و آبان شهرهاي ايران هر روزه هدف حملات عراق قرار مي گرفت.
از نيمه آبان عراق از رسيدن به اهداف خود نا اميد شد و حملات را كاهش داد وسرانجام در 29 آبان ماه عملا جنگ شهرها در اين مرحله به پايان رسيد. (البته در آذرماه حملاتي جسته و گريخته به ايران داشت
مرحله ششم: از 8 اسفند 1366 تا 31 فروردين 1367
در پي ناكامي عراق در واداشتن ايران به پذيرش بي قيدو شرط قطعنامه 598، حملات شديد اين كشور به استان هاي مختلف ايران در8 اسفند 1366 آغاز شد. اين حملات و متقابلا حملات ايران تا 21 اسفندماه ادامه داشت تا اينكه عراق ساعت 4 بعدازظهر همين روز اعلام كرد حمله به شهرهاي ايران را متوقف خواهد كرد، البته تا دقايقي قبل از اين اعلام9 موشك به شهر تهران پرتاب كرد.
با اين حال، ايران از قطع حملات استقبال كرد اما عراق تنها يك روز به وعده خود عمل كرد و با آغاز عمليات هاي والفجر 10 و بيت المقدس در 23 اسفند ماه دوباره حملات خود به مناطق غير نظامي ايران را آغاز كرد و اين حملات تا 31 فروردين 1367 ادامه داشت تا اينكه عراق در نامه اي به سازمان ملل اعلام كرد كه قصد متوقف كردن حملات خود را دارد. به اين ترتيب جنگ شهرها در جنگ تحميلي عراق عليه ايران به پايان رسيد.
منبع: شاه آبادي حميد رضا، پژوهشي درباره تهران و دفاع مقدس، مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، صص92 الي
منبع:
1. مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس
2. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید حاج قاسم سلیمانی
- هیچ نظری یافت نشد
ارسال نظر به عنوان مهمان